bir ruhsatlı define kazısından hikayeler

SELAMLAR,,


Yazan:Ali Önder

Gümüşhacıköy İçesinin Konuktepe (Karaköy)köyünden iki kardeş,Selami ve Altan Parlak ile, iş icabı tanıdıkları müteahhit AliArslan,1981 yılının kasım ayında Amasya Müzesi'ne define aramak üzerebaşvurdular. Dilekçeleri Müzede araştırmacı olarak görev yaptığım banahavale edilir. Altan Parlak büyük kardeştir ve aynı yerde elektriktesisatı döşeme işi yapmaktadır. Selami ise 37 yaşında, Tarım MeslekLisesi mezunu. Kastamonu'nun Boyabat İlçesi'nde Tarım Satış Kooperatifiyöneticiliği yapmıştır. Ancak 100.000 lira zimli geçirmektengörevden atılmıştır. Onun anlattığına göre ; çalıştığı kuruma ait araba, Kastamonu'da bir tamirhanede bakımdayken, tamirci ve Selami'ninöğretmen arkadaşı, arabayı kontrol için şehir dışına çıkarırlar. Selamio anda tamirhanede oturmaktadır.Tamirci arabasının yandığını, itfaiyefilan gelmesine rağmen kurtaramadıklarını söyler. Ancak arabanınbagajında kurumun parası bulunmaktadır. Paraların yanındaki çantayıkurtardıkları halde, paraları kurtaramamışlardır. Belki de paraları oanda tamircinin yanında bulunan öğretmen arkadaşı çalmıştır. Soruşturmaesnasında müfettişe böyle ifade verir. Ancak müfettiş külyutmazbirisidir. Paraları harcadığını söylerse kendisini kurtaracağını, cezada almayacağına dair güvence verir. Müfettişe inanarak tutulan tahkikatraporuna, paraları arabanın tamiratı için harcadığı yazılır. Selami debu ifadeyi kabul edip imzalar. Müfettiş kendisine, eğer paralar yandıveya kayboldu derse suçun daha büyük olacağını söylemiştir. Çünkümüfettişe göre bu paranın Boyabat'tan dışarı çıkması çok büyük birsuçtur. Selami cuma günü Samsun'a uğrayıp, Boyabat'tan arabayı alarakKastamonu'ya geldiği için parayı bankaya yatıracak zaman bulamamıştır.
Selami'nin ağabeyi Konuktepe'de büyücülük işleriyle uğraşır.Müteahhit Ali Arslan ise bu aileye çok güvendiği ve sözüne inanılırbulduğu için, define kazısında ruhsatı üzerine alır. Masrafları kendisikarşılayacaktır. Memuriyetten atılan Selami, ağabeyinin yanındaçalışmaya başlamıştır. Ağabeyi Altan'ın Gümüşhacıköy'deki elektrikçidükkanının adı da Konuk Elektrik'tir. İş icabı müeahhit Ali Arslan'lasamimi olmuşlardır. Merzifon'da yaptığı inşaatın elektrik tesisatınıdöşemişlerdir. Müteahhit Ali Arslan, Selamet Partili, çok saf ve temiz,beş vakit namazında birisidir. Çok mülayim karakterli, fakat çok zekive biraz da kurnazdır. Her zaman söze efendim diye başlar. Devletdairelerine girerken iki elini önüne kavuşturarak girer. Aynı zamandaçok saygılı bir tiptir. Ancak işçisine pek saygı ve sevgi beslemez. Herzaman onların yevmiyelerini vermekte zorluk gösterir. İşçilerin sadeceekmekle de karın doyurabileceklerini, şarıl şarıl yağmur altında daolsa çalışabileceklerini ileri sürer. Bu Sallar tepesi için defineruhsatı isteğinde bulunduklarında, istenilen yere ruhsat verilipverilmeyeceğine dair rapor yazmaya şahsımı görevlendirdiler. Çünkütarihi eser kalıntılarının olabileceği yerlere define arama ruhsatıverilebilmesi için uzman arkeolog raporu gerekmektedir.Gümüşhacıköy'den İstanbul istikametine giden uluslararası yolun12.kilometresindeki Sallar tepesi, yanyana bir çok doğal tepeden birtanesi gibidir. Tepenin altında da mağara şeklinde bir boşluk dikkatiçekmektedir. Rapor için yüzeyde arama yaptığımda çok az da olsa keramikkalıntılarına rastgeldim. Bu eski keramik kalıntılarından dolayı butepenin bir yerleşim yeri olabileceğini düşünerek, Ali Arslan'a, burayaruhsat verilemeyeceğimi söylemiş bulundum. İleride ruhsat alamayınca,bir daha bizleri rahatsız etmesin diye baştan söylemek istedim. Ancakçok hata etmişim. Ali Arslan beni yalvar yakar razı etti. O kadaryalvardı ki aksi rapor yazmamam için. Müteahhitlikte zor durumadüştüğünü, buradan çıkacak define ile zengin olacaklarını, hatta bir dealtından saban ve boyunduruğun bu mağara içinde olduğunu söyledi. Zatenmüzeci gelip de burada çanak çömlek kırığına rastlarsa ruhsatveremeyeceğini öğrendiğinden, tepede işçilere çok iyi bir temizlikyaptırmış, en ufak bir çanak-çömlek kırıntısı dahi bıraktırmamış. Ancaktepe üzerinde ki yüzey incelenmesinde gene de eskiye ait çanak-çömlekparçalarına rastladım. Bunları toplarken Ali Arslan yanıma yaklaştı.Burada define aramalarına engel olmamam için yalvarmaya başladı.Yalvarmasına dayanamayıp, biraz da gülümseyerek, nasıl olsa yasa gereğitarihi eser çıkarsa kazıyı durdurabileceğimi ve kazıya müze olarakdevam edeceğimi bildiğimden, ruhsat verilmesinde mahsur yoktur diyeraporumu yazdım.
Memurluktan atıldıktan sonra ağabeyi Altan'ın yanında çalışanSelami, Sallar tepesinde define aramak için müteahhit Ali Arslan'ı iknaetmiştir. Kendisi alevidir, ancak dede sülalesinden değildir. Daha çoksünnilerle beraber bulunduğundan oruç tutmaktadır. Hatta mahallesindekikahvecinin, "ramazan orucu sünnilerin, ben tutmam" demesine çokiçerlemiştir. Ona göre oruç, oruçtur, Allah'ın emridir. Sünninin orucualevinin orucu olmaz.
Selami'ye göre bir yerde define gömülü olduğu şöyle anlaşılır:Evvela o yerin atalarımız ve gelmiş geçmiş kişiler tarafından sözüedilen yerlerden olması gerekir. Yani çoğu insanın o yerde definegömülü olduğuna inanması lazım. İşte şu anda kazdığımız Sallar köyününYolaltı mevkiindeki Sallar tepesi de bu yerlerden biridir. Bu yerderahmetli babası çok define aramıştır. Hatta 25 yıl önce (yani 1955yılları) tepe altındaki mağarayı açan da babasıdır.
Birgün rahmetli babası evde otururken bir toplayıcı (dilenci)gelir. Babası bu dilenciye, tanıdığı bildiği yerde derin bir hoca olupolmadığını sorar. Dilenci de böyle bir hocanın Ordu'nun Akkuş kazasınınfilan köyünde olduğunu söyler. Hocanın adı Ahmet'tir. Selami'nin babasıAhmet hocayı birkaç kere ziyaret eder. Köyünde olan bir hırsızlıkolayının failini bulmak için başvurduğunda, failini ve çalınan eşyalarıbu hoca sayesinde bulduğunu söyler.
Aynı hoca, işte şu anda define aradığımız Sallar tepesini de hiçgörmediği halde tarif eder. Burada yedi vilayeti satın alacak kadar,yedi sandık altın paranın, tepenin 10-12 metre derinliğinde gömülüolduğunu söyler. Bu fikri Selami kendisinde 25 yıldır saklamaktadır.Nitekim 1981 yılı yaz aylarında Ali Arslan'la beraber burada definekazısı yapmaya karar verirler.
Ruhsatı Ali Arslan alacaktır. Söylendiğine göre defineye 40 kişiortaktır. Ancak 20 kişi 5 er bin lira vererek masrafa ortak olduğu içinancak bunlar çıkan defineden pay alabileceklerdir. 10.12.1981 günüdefine aranacak tepeye vardığımızda kan akıtıldığını gördüm. Selamiburada yakın bir zamanda kurban kestiklerini söyledi. Seramoni şöyleolmuş : Selami ile beraber, köyde oturan ağabeyi ve müteahhit AliArslan, bir akşam buraya gelmişler. Hoca durumundaki Selami'ninağabeyi, elinde 3 perçini bulunan bıçağı yere saplayıp, Ayet-el Kürsiduasını okuyarak bir daire çizer. Beraberinde getirdikleri bir avuçdolusu odun külünü bu dairenin içine serperler. 7 gün beklediktensonra, sabah kuşluk vakti bu dairenin içini kontrol ederler. Daireniniçinde, kül üzerinde bir koç ayak izi görünmektedir. Demek ki burasıbir koç kurban istemektedir. Eğer bu iz başka bir hayvan izi olsaydı, ohayvan kurban edilecekti. Ali Arslan bir koç satın alır, koç buradakesilerek kurban edilir. Kurban eti kendileri tarafından yenilir.Komşulara ve tanıdıklara da dağıtılır. Burada kanatime göre yapılanmasraflar için Ali Arslan, Selami tarafından kullanılmaktadır. Ben debir espri yapmadan kendimi alamadım. "Bu koçu bensiz yemişsiniz, budefine zaten çıkmaz" dedim. Ancak Selami hemen bir koç da senin içinkestirebilirim diye cevap verdi.
Müzeye Ali Arslanın başvuru dilekçesinden sonra, ruhsat iki ayiçinde alınmış ve bu kazı başlatılmıştır.Kendisine sorulduğundaortakları ancak, bir araya getirebildiğini, yapılacak masraflarıortaklardan toplayabildiğini, o yüzden biraz gecikmeolduğunu ileri sürmüştür. Fakat 15 kişiden mi, yoksa 20 kişiden mi 5 erbin lira masraf parası topladığı kesin olarak öğrenilememiştir. Ancakbu iş için 70-80 bin lira para toplanıp, Selami'ye teslimedilmiştir.Yapılan masraflar Selami'deki bu paradan karşılanmaktadır.10.12.1981 günü define kazısına başlamak üzere saat 08.00 deAmasya'daki evimden çıktım.Bu durum bana, 2 gün önce Müze Müdürü ve AliArslan tarafından bildirilmişti.Müze Müdürü'ne 14 Aralıkta dairenin,bir mahkemesi için Amasya'da olmam gerektiğini söyledim. Mahkeme,Amasya Ağır Ceza Mahkemesi'nde, Türkiye çapında eski eser kaçakçısısanık Şevket Aydıner ve arkadaşlarının davasıydı. Bu davada Bilirkişiolarak tayin edilmiştim. Zaten define için Müze'ye harcırahkarşılığı 8.400 lira yatırıldığını, 2-3 günde bu işin biteceğinisöyledi. Hatta 12 Aralık günü Müze'de nöbetçi olduğumu, nöbetime birbaşkasının verilmesi gerektiğini söylediğimde cevap alamadım. İki günsonra gelip nöbetimi tutabileceğimi sanmaktaydım.
10 Aralık 1981 günü saat 8.30 sularında Kunçköprü başındaki Merzifondolmuş durağında bir miktar bekledim.Henüz dolmuşun hiç yolcusuyoktu.Merzifon diye bağıran bir dolmuş-taksiye bindim.Ancak taksiye birkişi daha bindi.Şoför ilerideki istasyondan benzinini aldıktan sonra,çarşıdan yolcu almak üzere bir tur atmak için izin istedi.İzin veripvermeyeceğimizi dinlemeden Hükümet köprüsüne kadar gidip geridöndü.Merzifon'a hareket ettiğimizde anladık ki, taksi arızalı, kayışkoparmış.Suluova'ya varmadan bir tamirhanede tamir için bekledik.
Saat 10.20 de Gümüşhacıköy'e vardım.Ancak saat 12.00 de kazı yerineişçiler,jandarmalar, maliye memuru ile toplanarak varabildik.İlk güntemizlik çalışması ile geçti.Temizlenen yer kurban kanının bulunduğutepe noktası idi.Buradan 10 veya 12 metre derinliğe inilmekisteniyordu.6 işçi götürmüştük.İşçiler kazma ile çalışmaya başladılar.Oara traktörle üstteki toprağı derin bir şekilde sürmeyi bana teklifettiler.Kabul ettim.1 metre derinlikten sonra insan kemikleri çıkmayabaşladı.Bazılarının üzerinden sal taşları çıkıyordu.Bazı mezarlarda 2-3iskelet birlikte çıkıyordu.Bir tanesini inceledim, dişleri çoksağlamdı.28 dişli idi.Sadece köpek dişi dibinde çürüme vardı.Bir taneçocuk kafatasına ve diğer kemiklerine rastladım.Bu mezarların sonundahümüslü toprak tabakası sona erdi.Sert, çorak toprağı başladı.2metreden fazla kazıldı.Batı tarafta çukur genişletilmek istendi.Toprakdaha yumuşaktı.1 metre kazıldıktan sonra çakıl döşemesinerastlandı.Tekrar 1 metre daha kazılınca sert çorak toprağın çok iyidüzeltildiği ve iyice sertleştirildiği görüldü.Burası bir evin tabanıolmalıydı.Çakıl döşemesinden sonra burası ikinci tabaka idi.Ara sırakül kalıntılarına ve bir ahşap direk yuvası olabilecek, bir deliğerastlandı.Buradaki ahşap direk tamamen çürüyüp yok olmuşkanaatindeyim.Kuzeyde eşilen kısım daha derinlere inebiliyordu.Buradatuğla kalıntıları ile birlikte, iki adet geyik boynuzundan işlenmişbıçak sapları ele geçti.Geyik boynuzundan bu tip bıçak saplarını,kazının son gününde Gümüşhacıköy'de, Berber Ali Kökçü'nün cemakanındarastladım.Ali Kökçü bunların çok yakın zamanlara kadar dervişlerintaşıdığı bıçak,kılıç ve baltalara sap olarak takılıp kullanıldığınısöyledi.Sallar Tepesi'nde rastladığımız ev, neolitik, yani Cilalı TaşDevri evi olmalıydı.Demek ki tarihöncesi zamanda kullanılan aletler,günümüzde eskiyi yaşamak isteyen dervişler tarafından kullanılmaktaidi.Eski ile zamanımız arasında köprü görevini bu tip şahıslarsağlıyordu.Bu bıçak sapları ile beraber bir koyun veya keçi bacakkemiği bulundu.Her iki ucundan alet olarak kullanıldığı izleniminiveriyordu. O anda kendimi neolitik devrin bir kemik işleme atölyesindehissettim.Adeta 6-7 bin sene önceye ait bir hayatı yaşıyormuş gibioldum.
Kazı yerini sık sık defineciler ziyaret etmeye başladı.Sakallı,pejmürde kılıklı bir adam, şeytan bakışlı bir başkasıyla ziyaretegeldi.Bu ikinci adamın gözleri çok acayip bakışlıydı.Cebinden birkağıda katlayarak sardığı, yuvarlak, düz, 6 cm. çapında bir mermerparçasını bana gösterdi.Üzerinde balık sırtı şeklinde süslemevardı.Bana bu taşın neyi işaret ettiğini sordu.İyice baktığımda, birazda neolitik devrin kültürünün etkisi üzerimde olacak ki, bunun ilkinsanların resim sanatı örneği olduğunu söyledim.Sanki GrimaldiMağaralarından gelen bir gravür gibiydi.Adam ise bana bunun, birtepenin karşısında bulunduğunu, iki yanından çıkan balık kılçığışeklinde çıkan çizgilerin hazine gömülü yerleri işaret edebileceğinisöyledi.Ayrıca, Gümüş Nahiyesi'nde fazla büyük olmayan sivri bir yığmatepenin ne olabileceğini bana sordu.Ben de böyle yerlere tümülüsdendiğini, içinde mezar olabileceğini, kaçak olarak buraları kazmanınbüyük suç olduğunu ifade ettim.Ertesi gün kalabalık bir insan grubudaha geldi. İçlerinden bir bize burayı hangi akla hizmet ederekkazdığımızı, burada define olduğunu nerden bildiğimizi sordu.Ben desert bir şekilde "bizim burayı kazmak için ruhsat aldığımızı, elbet birbildiğimizin olduğunu söyledim.Kendisinin ne hakla bize böyle bir sorusorduğunu ve hangi akla hizmet ederek (kendi deyimiyle) burayageldiğini sordum.Sustu ve bizim işçiler gülüşerek beni tasdiketti.Şeytan gözlü dediğim şahıs beni kastederek "ulan bizi burdankovduracaksın" diye o adamı ikaz etti.
Define kazısına başladığımızın ilk akşamı, daha önce tanıştığımkarşıdaki Kırca köyü İlkokulu Müdürü'nün evinde geçirdim.Gece kahvedemuhtarla beraber saat 03.00 e kadar okey oynadık.Muhtar başlangıçtasorhoştu, çok tatlı esprileri, mimik ve hareketleri vardı.Beni kendisiile tanıştırılmamı emretti.Ben de başkalarını beklemeden kendimitanıttım.Buralara define aramak için geldiğimi belirttim.BuralarınKenan Evren'ninin, kendisi olduğunu, kendisinden izinsiz buralardahiçbir şey yapılamayacağını söylediğinde, ben de esprili bir şekilde"muhtar biz de size haber vermeye geldik, hem biz senin köyününsınırları içinde değil, Sallar köyünün sınırları içinde aramayapıyoruz" dedim.Kendi kendine "adım Kazım imiş,Kazım, her işe lazım"diye söylenmeye başladı.
Kırca köyünde sabah kahvaltısında, üzeri tavuklu, fırında pişmişkeşkek yedik.Fakat sabah kahvaltısında bu kadar bol şey yemeyealışkın olmadığımdan, üzerindeki tavuğu ve keşkeğin azını yedim.Birtaraftan da fazla yiyemediğim için kusura bakmamalarını söyledim.Çünkübeğenmedi de yemedi demesinler diye.
Bir başka akşam, Amasya Lisesi'nden okul arkadaşım Kamil Culuk'unevinde misafir oldum.1964-65 öğretim yılında biz lise son sınıftayken,Kamil'de birinci sınıftaydı. Akşam yemeği çok mükellefti ve rakıvardı.Altan Parlak ta bizimle beraberdi. Akşamın en güzel tarafı,Kamil'in Lise 2. sınıfta okuyan kız yeğeninin, türküler söyleyerek sazçalmasıydı.Hatta sazla arabesk şarkılar dahi söyleyip çalabildiğinibize ispat etti.Kendisini tebrik ettik.Biraz sonra kahvehaneyegittiğimde, 17 sene önce lise arkadaşım Mevlüt Şahbaz'lakarşılaştık. Lise'de öğretmenmiş.Kamil ise okulunun müdür muavini ilebriç oynadı.Bir gün önce kendisini okulda fırçaladığını espirili birşekilde hatırlattı.Fakat okuldaki resmiyeti iyice kaldırdık.Bir akşamda Selaminin eniştesinin evinde yemek yemeye gittik.Eve geldiğimizdeelektrikler sönmüştü.Yemek yerken ve eniştenin kendir dokuma tezgahıönünde çok tatlı sohbetimiz oldu.Bu tezgahı müzeye kurmayı çokisterdim.Gerçekten çok güzel bir el sanatı örneği.Bize kendi eseri"aynalı at yularını" gösterdi.Kendirin nasıl ip ve urgan olarakdokunduğunu teknik olarak anlatmaya çalıştı.Fakat kavramak birazzordu.Biraz sonra üçümüz hamama gittik.Üç yıldır hamama gitmemiştim,evimdeki banyo ile yetiniyordum.Hamam çok hoşuma gitti.Eniştesi'ninbeni keselemesi,Selami'nin de beni lifleyip, masaj yapmasınaçok duygulandım.Eskilerin deyimiyle mütehassis oldum.Biraz da mahçupoldum.Bana her türlü rahatlığı reva görüyorlardı.Banyo sonu dinlenmeyerinde, Selami'nin eniştesinin çıplak kafalı oluşunu konuştuk.36yaşında idi.Tam bir Anadolu efendisi.Saçlarının dökülmemesi için çokuğraşmış, doktorlara gitmiş fakat irsi olduğundan önüne geçememiş.
Bir ara Selami'nin bektaşi fıkralarına şahit olduk: Adamın biri,Allah'a iman sahibi kullarından etmesi için yalvarıyormuş. Bektaşi de,şarap vermesi için Allah'a yalvarıyormuş.Karşısındaki bu işe bozulunca,niye kızıyorsun birader, senin imanın yok iman istiyorsun, benim deşarabım yok şarap diye yalvarıyorum demiş.
Define kazımız 15 gün kadar devam etti. Ancak bu kazı beni meslekiaçıdan çok rahatsız etmeye başlamıştı. Kazdığımız Sallar tepesi, her nekadar doğal bir tepe görünümünde olsa da bir höyüktü. Hem de neolitikçağ dediğimiz Cilalı Taş Devrinde iskan görmüş bir höyüktü. Öncetepenin üstünde kazdığımız mezarlar, belki çok yakın döneme aittir diyedüşündüm. Bilimsel olarak bu mezarların kazılmasında bir sakıncaolamayacağını düşünmüştüm. Ancak tepenin derinliklerine doğru kazıdevam ettikçe, neolitik çağ yerleşimine ait bir eve rastgeldiğimizifarkettim. Evin döşemesi sıkıştırılmış topraktı. Duvarlarında kerpiçkullanılmıştı. Bir oda içinde kemik aletlere rastlayınca, durumu MüzeMüdürü'ne ilettim. Bu soğuk ve yağmurlu Aralık ayında bu yerde Müze'ninkazı yapamayacağını, kazıyı sonlandırıp gelmemi ifade etti.

<table id="table6" width="100%" bgcolor="#eeeeee" border="0" cellpadding="3" cellspacing="0"><tr><td> </td></tr></table>

Mersin ,in Tarsus,un ilçesine bağlı Gülek beldesinde bir vatandaşın define umudu ile bahçesinde yapılan kazı boşçıktı. İsmi verilmeyen vatandaş, define bulunması halinde yüzdeellisini alacaktı.Gülek beldesinde ismi açıklanmayan bir vatandaş, Tarsus Müze Müdürlüğü'ne başvurdu. Talebi değerlendiren Tarsus Müze Müdürlüğü başkanlığı izni ile; Mal Müdürlüğü, İlçe Özel İdare ve Çamalan Jandarma Komutanlığı nezaretinde gülek beldesinin girişinde SİT alanı olmayan bahçe içerisinde kazı çalışmasıyapıldı. İki gün boyunca 100 metrekarelik bahçe içinde kepçelerleyapılan kazıda 9 metre derinliğe kadar inildiğini belirten tarsus Müze Müdür vekili Abdulbari Yıldız, ancak hiçbir arkeolojik bulgu ilekarşılaşılmadığını ve açılan kazı çukurlarının tekrar doldurularak eskihaline getirildiğini kaydetti. Çalışmalar sonunda ruhsat sahibininyapmış olduğu masraflar ile emeklerin boşa gittiğini ifade eden Yıldız,define bulunması halinde ruhsat sahibinin çıkan definenin yüzde 50'sinialabileceğini ifade etti.Resmi define kazısı yapmak isteyen vatandaşların MüzeMüdürlüğü'ne başvurabileceklerini belirten Yıldız, "İzin öncesi MüzeMüdürlüğü uzmanlarınca kazı yapılacak alanda ön inceleme yapılır.Alanın SİT alanı olmadığı kanaatine varılınca burada resmi definekazısına izin verilir. Müze Müdürlüğü, Mal Müdürlüğü, Özel İdare veJandarmadan oluşan komisyon nezaretinde kazı çalışmaları yapılır."dedi. Kazı izninin, 100 metrekarelik alan için ve 1 yıl içerisinde 30iş günü çalışacak kadar verildiğini kaydeden Yıldız, arazinin hazinearazisi ise ruhsat sahibine çıkan definenin yüzde 50'sinin verildiğini,tapuluysa ve tapu başkasının adına ise yüzde 40 ruhsat sahibine, yüzde10 da tapu sahibine hisse verildiğini belirtti. Yıldız, "Tümvatandaşlarımızdan kaçak kazı yapmamalarını, kazı yapmaları durumundaresmi define kazısı yapmalarını öneririz. Bu amaçla hem Kültür veTabiat Varlıklarımız korunmuş olur hem de kazı yapan kişi de güvenli verahat bir şekilde çalışmalarını yürütmüş olur." şeklinde konuştu.

Malesef yapılan kazılarda hiç bir emare bulunamamıştır,,

emegıne saglık ustam