Hüküm neticeye göre verilir

Hikmet ehli zatlar buyuruyor ki: Hüküm, neticeye göre verilir. Yaptığımız işlerin, başı, ortası, şöyle böyle olabilir; ama neticesi nedir? İbadet yapmaktan, çalışmaktan, yorulmaktan, ticaretten, aklımıza ne gelirse, bütün bunları yapmaktan maksat, eğer rıza-yı ilahi ise, neticesi iyidir; hüküm ahirettir. Eğer bunları yapmaktan maksat, nefsin arzularıysa, insanların takdirlerini kazanmaksa, neticesi kötüdür; hüküm dünyadır. Dünyanın ise, Allah katında, sivrisineğin kanadı kadar bile değeri yoktur.
Ahirette herkes, yaptığı işin neticesine göre muamele görecek. Niçin, ne maksatla yapılmışsa, işte hüküm, buna göre verilecek. Bu kadar uğraşmak, bu kadar yorulmak, bu kadar gayretle birlikte, neticede hüküm dünya olursa mahvoluruz. Cenâb-ı Hak, (Benim için yapmadınız. Başkasından beklediniz. Dünyada da alacağınızı aldınız. Benden ne istiyorsunuz?) derse, işte hüsran odur, felaket, azap odur. Bu nasıl belli olur? Bunun yeri kalbdir, dışarıdan anlaşılmaz. Bunun dışarıdan görünen bir alameti yoktur; çünkü herkes ibadet yapıyor, çalışıyor, kendine göre bir şeyler yapıyor. Allahü teâlânın razı olduğu ve olmadığı işler var. Razı olmadıklarını zaten hesaba katmıyoruz. Dinimizin emrettiği işleri, Allah için mi yapıyoruz, yoksa başka şey için mi? Mesele bu! Peygamber efendimiz, (Allahü teâlâ sizin işlerinize, şeklinize, görünüşünüze bakmaz, kalbinize ve niyetinize bakar, o işi niçin yaptığınıza bakar) buyuruyor. O halde niyetimizi düzletmemiz şarttır.
Ucubdan yani kendini beğenmekten çok sakınmalıyız. Bir insanda ucb var mı, yok mu, nasıl anlaşılır? Ucub sahibi olanın beş tane alameti var:
1- Kibirli olur. Yani başkalarını beğenmez.
2- Allahü teâlânın azabından korkmaz. Hep, Allah mağfiret edicidir der. Her gün yangından, selden, depremden, kazadan ölenleri görür; ama anlamaz. Yani Allahü teâlânın gadabı da var; fakat ucb sahibi, hiç bunları düşünmez. Sadece, (Allah gafur-ur-rahimdir) der.
3- Günahı olduğunu kabul etmez. Hâlbuki kendini günahsız zannetse de, Allahü teâlâyı hatırlamadan geçen zaman elbette günahtır; ama kendini beğenen, kendine günahı kondurmaz. Günahını az görür ve hiç önem vermez.
4- Büyüklerin sohbetinden faydalanamaz. Zaten kibir, her iyiliğe engeldir.
5- Sormaz, istişare etmez. Bu da onu felakete götürür.
Hiç kimse, ben ucb sahibiyim demez. Ucb sahibiyim dese, zaten ucb sahibi olmaz; çünkü hiç kimse Cehenneme gitmeyi kabul etmez. Bu beş huy kimde varsa, o ucb sahibidir. Ucb sahibinin gideceği yer de Cehennemdir.