Paleolitik Sanat

Konu: Paleolitik Sanat Cuma Mart 26, 2010 2:04 am

Paleolitik Sanat

Paleolitik döneme ait binlerce sanat eseri var
- Paleolitik dönem boyunca meydana getirilen eserlerin çok küçük bir bölümünü kapsar
- Würm buzulu sonlarına denk gelir
- Ama Würm buzulu öncesinde de sanat var olmalı
1. Kaba resimler yapılmış olmalı
2. Parmak veya tahta parçası ile yapılmış olmalı
A. Kum üzerine
B. Toprak üzerine
C. Kil üzerine
3. Örneğin: Peche-Merle Mağarasında
A. Derin bir mağara tavanının üzerinde
B. Balçıktan yapılmış bir yama üzerine
Sanat türleri
- Kil ve benzeri şeyler üzerine parmak ile yapılan sanat
- Oyma: özel aletlerle
- Resim ve boyalı resim: boya kullanarak
- Heykel
- Taslak
Oymacılık
- Kalem adı verilen çok özel bir aletle
- Oymalar: oyuk çizgiler halinde
- Eski örnekler: çizgiler geniş ve derin
- Paleolitik devrin sonları: çizgiler halinde; ince hatlar halinde
- Mağara ve kaya sığınaklarının duvarlarına yapılmış örnekler var
- Ufak taş parçalarıyla yapılmış örnekler var
1. Kemik üzerine
2. Fildişi üzerine
3. Geyik boynuzu üzerine
- Darbeli oyma: özellikle Güney Afrika’da
Resim ve boyalı resim
- Türleri (hepsinde boya kullanılmış)
1. Renkli resim
2. Gerçek boyalı resim
3. Püskürtme resim
- Boya
1. Muhteviyatı
A. Öğütülmüş madeni boya tozu
B. Yağ
C. Su
D. Bitki özleri
2. Boyanın karıştırıldığı taş paletlere rastlanmış
3. İçlerine toz boya konulmuş çukur kemik parçaları bulunmuş
- Bazı resimler parmak uçlarıyla yapılmış
1. Resimlerin dış hatları da büyük ihtimalle parmakla çizilmiş olmalı
2. İlkel fırçalar da kullanılmış olmalı
3. Günümüzde ilkel kabilelerde fırça
A. Lifli bitkilerden
B. Hayvan tüylerinden
- Noktalama resim: kaba çizgiler renkli birtakım çizgilerle çizilmiş
- Püskürtme
1. Yakın zamanlara ait bir buluş değil
2. Üst Paleolitik devre kadar inmiş olmalı
3. En basit örnek: el suretleri
A. El kaya üzerine konulmuş
B. Sonra ağızdan boya püskürtülmüş
C. Böylece boyalı yüzey üzerinde boyasız bir alan oluşmuş
Heykelcik
- Türler
1. Heykel
2. Alçak kabartma
- Üst Paleolitikte alçak kabartma örneği
1. Cap Blanc kaya sığınağında
2. Kaba kısımlar el baltasıyla yapılmış
3. Ayrıntılar kalemle yapılmış olmalı
4. Bazen boya kullanılmış
- Heykeller
1. Genelde küçük
2. En ilginçleri: Venüsler (kadın heykelcikleri)
3. Bazen hayvan heykelleri
4. Günümüze ulaşanlar
A. Taş
B. Kemik
C. Fildişi
D. Geyik boynuzu
E. Tahta da kullanılmış olmalı
5. Örnekler
A. Tuc d’Audoubert’deki kilden yapılmış bizonlar
1) Sadece bir yanları dikkatle işlenmiş
2) Alçak kabartma
B. Vestonitz’de: üç boyutlu küçük heykeller
Bu sanat ne kadar eski?
- Bu sanata ait örnekler günümüzde soyları tükenmiş hayvanları gösterir
- Mamutun soyunun ne zaman tükendiği tarihlemede yardımcıèbilinir
- Duvar sanatına ait örnekler çoğu kez Üst Paleolitikin başlarındaki devirlerde ele geçer
1. Suni ışıklandırma olmadan hiçbir şeyin görülemeyeceği karanlık mağara ve dehlizlerde
A. Yerleşme katlarının altında
B. Gömülü bir durumda
2. Açık kaya sığınaklarında
3. Yassı kayalar ve kaya parçalarının üzerinde
Küçük sanat eserleri
- Çeşitli Üst Paleolitik kültür katlarında in situ olarak bulunmuş olanları var
- Açıkhava yerleşme yerlerinde bulunanlar var; örneğin Vestonitz Açıkhava yerleşmesi
Karanlık mağara ve dehlizlerde rastlanan sanat
- Niçin karanlık yerlerde?
- Niçin ulaşılması güç yerlerde?
- Sanatçılar karanlıkta nasıl çalıştı?
- Ne gibi ışıktan yararlandı?
- Resimler ezbere mi yapıldı?
İçleri oyuk ve yarık izleri olan taşlar bulunmuş; örneğin Fransa’da
- Bunlar lamba olarak kullanılmış ≡ Eskimo lambaları
1. Yosundan fitil?
2. İlik yağından?
- Resim yapabilmek için bunlardan birkaç tane gerekmiş olabilir
Resimleri ezbere mi yaptılar?
- Ağaç kabuğu veya benzeri şeylere kabataslak resmetmişler
- Daha sonra mağara duvarına kopyalamış olabilirler: bu konuda kanıt yok
- Ufak taş ve kemik parçaları üzerinde oymalar ele geçmiş: sanatçının karalama defteri olabilir
Paleolitik sanatın çok az bir kısmı günümüze ulaşmış
- Bunun nedeni
1. Rutubet
2. Hava cereyanı
3. Kaya üzerinde havanın yarattığı etki
4. Diğer faktörler
Lascaux Mağarası
- Paleolitik devirde tıkanmış
- Yeni keşfedilmiş
- Keşif zamanına kadar kapalı kalmış
- Bazı kısımlardaki resimler bozulmadan günümüze gelebilmiş
- Bazı duvarlarda belirsiz boya bir zamanlar resimlerle kaplıymışèizleri var
Açıkhava kaya sığınaklarındaki sanattan günümüze ulaşanlar
- Oyma ve kabartma halinde olanlar (ancak oyma ve kabartma derin olursa)
- Hava şartlarından hiç etkilenmeyecek cinsten kayalar üzerine yapılan resimler
Aynı kaya yüzeyinde rastlanan birbiri üzerine yapılmış bir sürü şekiller
- Çeşitli zamanlarda yapılmış
- Değişik sanatkârlar tarafından yapılmış
- İlginç yan: resimlerin yapılmış olduğu yüzeyin yanı başıboş: belki bir zamanlar burada resim bir eserin üzerinde başka bir eserin olma nedenini açıklaràvardı
- Üst üste yapılan resimler sayesinde
1. Çeşitli sanatçıların birbirleriyle olan üslup zincirinin sırasını tespit etmek mümkün
2. Aynı sıra ile başka yerlerde de karşılaşılırsa ikonografik önem de ortaya çıkabilir
3. Değişik devirlere ait resimlerde renkler farklı ise: durum kolay
4. Değişik devirlere ait resimlerde aynı renk boya kullanılmışsa bu konu dikkatle irdelenmeli
Çeşitli üsluplar
- 1. üslup
1. Her şey profilden çizilmiş
2. Hayvanların sadece iki ayağı resmedilmiş

- 2. üslup
1. Ayrıntılara önem verilmiş
2. Açıkça belirtilen organlar
A. Toynaklar
B. Kulaklar
C. Üreme organları
- 3. üslup: tabiata bağlılık
- 4. üslup
1. Eserler birbirine çok benzer
2. Yaygın şekilde karşımıza çıkar
Paleolitik sanatının görüldüğü yerler ve dönemler
- Avrupa: Üst Paleolitik
- Kuzey Afrika: çoğu Üst Paleolitik sonrası
- Doğu Afrika
1. Bir kısmı Üst Paleolitik
2. Büyük çoğunluğu: Paleolitik sonrası
- Güney Afrika: Paleolitik sonrası
- Asya: Üst Paleolitik sanata rastlanmamış
Karanlık ve derin mağaralara sanat yapılış nedeni
- Büyü ve din amaçlı çünkü eserler seyredilmek ve beğenilmek için değil
1. Akıl almaz yerlerde yapılmış
A. Yarıklarda
B. Çıkıntılarda
C. Tavanlarda
2. Resimler hayvan resmini algılamada güçlükàbirbirleri üzerine yapılmış çekiliyor
- Günümüzdeki ilkeller ipucu olabilir: hayvanları bağlayan, koruyan büyüye inanırlar; o büyü, hayvanı bağlayan kişinin büyüyü çözmesine kadar devam eder
1. Kiyuku, sürüsündeki hayvanın kaybolduğunu fark ederse,
A. Hayvanları güderken kullandığı sopayı yatağın altına saklar
B. Sopa ≡ hayvan
C. Bu şekilde, ertesi sabah hayvan bulununcaya kadar hırsızlar tarafından çalınmayacağına inanılır
2. Vandorobolar: yaralı bir hayvanı geceleyin kaçmasın diye ve ertesi gün kolaylıkla bulunsun diye onu bağlarlar

- Bu örnekler hayvan resimlerinin (bazıları yaralı) derin mağarada yapılmasının nedenini açıklar
1. Avcı yaralı bizonu izlemiş,
2. Akşam olunca da bu işle uğraşan birine gitmiş,
3. Ondan, hayvana benzer bir resmi yeraltı mağarasına yapmasını istemiş olabilir
- Bazı resimler gebe hayvanları ve kendisine eş arayan dişi hayvanları izleyen erkek hayvanları gösterir
1. Bunlar bolluk kültürünün simgesi olabilirler
2. Birtakım büyülerin yardımıyla avcının asıl yiyeceği olan vahşi hayvanların üremesi sağlamak amacında olabilirler
- Trois Freres Mağarasındaki büyücü resmi
1. Yarı insan seklinde
bazıè2. Maskeli dini ayinler bu gibi rahip büyücüler tarafından bu tip resimli mağaralarda yapılmış olabilir (Prehistoryacılar tarafından ileri sürülen bir görüş)
Gerçek sahneleri gösteren resimler de vardır
İçinde yaşanılmış mağara ve kaya sığınaklarının duvarlarındaki resimler
- Bunların çoğunun büyü ve din ile alakası olmamalı
- Örneğin Cap Blanc sığınağında alçak kabartma şeklindeki atların oluşturduğu friz
1. Frizin tamamlanması hayli uzun bir zaman almış olmalı
2. Sanatkârın kendini tatmin etme isteği söz konusu olabilir
3. Yaşadığı yeri süslemek amaçlı olabilir
Mezolitik Dönem
- Epipaleolitik olarak da adlandırılır
- Günümüzden 11.000 yıl önce Kuzey Batı Avrupa’da
- Pleistosen sonu – Holosen başı
- İklimde ısınma
- Mezolitik, ekolojik bir zorunluluk, teknolojik değil
- Mezolitik, evrensel değildir
1. İklimsel uyum, yeni değişen doğa şartlarına uyum: hayvan türlerinde değişme
A. Mamut ortadan kalkar
B. Küçük ve çevik hayvanlar ortaya çıkar
2. Taş aletler, ok ve yay, mikrolitler, kemik aletler
A. Dibek ve öğütme taşları ile tahıl üretme sürecine girilmiş
B. Kompozit aletler (oraklar) ile üretimde biçme işlemi başlamış
3. Ok ve yay kavramı bu devirden itibaren
4. Mağaralarda kırmızı boya ile yapılmış insan ve hayvan resimleri ile sanatsal yaklaşım
5. Resimler kaya sığınaklarına veya açığa yapılmış
6. Bu dönem Kuzey Avrupa’da aniden olmuş; Anadolu hakkında ayrıntılı bilgi yok

» SANAT
» islamda sanat
» SANAT NEDİR
» SANAT TARİHİ
» MİKRO SANAT